Impressionism

Ο Ιμπρεσιονισμός (impressionism) είναι καλλιτεχνική κίνηση, που εκδηλώθηκε μετά το 1850 αρχικά στην Γαλλία. Εκεί, εμφανίστηκε σαν μια νέα εικαστική τάση, που όμως στην συνέχεια επηρέασε την λογοτεχνία και τελικά και την μουσική. Ο Ιμπρεσσιονισμός προέκυψε γιατί οι ζωγράφοι ήθελαν να αποτυπώνουν την άμεση εντύπωση (impression) που προκαλεί ένα πρόσωπο, ένα τοπίο, ένα αντικείμενο ή συνήθως μια εικόνα από την καθημερινότητα. Για πολλούς ο όρος Impressionism προήλθε από τον Κλώντ Μονέ με το έργο του “Ανατέλλων Ήλιος” ή “Soleil levant” ή “Impression sunrise”. Ο “Impressionism” ουσιαστικά ξεκίνησε από τρεις ζωγράφους τον Πώλ Ωγκύστ Ρενουάρ, τον Άλφρεντ Σίσλευ, που μαζί με τον Κλώντ Μονέ ήταν όλοι μαθητές του ζωγράφου Marc Gleyre σε μια πολύ δύσκολη για τα εικαστικά περίοδο, στην Γαλλία του Ναπολέοντα Γ’.

Η τότε Ακαδημία Καλών Τεχνών καθόριζε τα δικά της όρια στην τέχνη με απολυταρχικό τρόπο. Η ομάδα πλέον, των τριών ζωγράφων αρνούμενη, τους περιορισμούς και απορρίπτοντας τον συναισθηματικό ρομαντισμό, αφού ενέταξε στην ομάδα τον Έντουαρ Μανέ και τον Έντγκαρ Ντεγκά, προχώρησε αμέσως μετά από αυτήν την διεύρυνση στην πρώτη Δημόσια Έκθεση Ιμπρεσσιονιστικού Έργου. Η Ακαδημία της εποχής, απέρριψε τα έργα τους, από το να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό, διεκδικώντας βραβεία ή διακρίσεις. Έτσι, αναγκαστικά εξέθεσαν τα έργα τους εκτός συναγωνισμού. Όμως, λίγο αργότερα, με παρέμβαση του ίδιου του Ναπολέοντα του Γ’, εξετέθη έργο του Έντουαρ Μανέ που είχε απορριφθεί, αλλά και πάλι χωρίς το δικαίωμα να μπορούν να τιμηθούν με κάποιο έπαθλο.

Ο λόγος για την αφαίρεση του δικαιώματος να τιμηθούν, ήταν, ότι ο πίνακας “Le dejeuner sur l’herbe” (γεύμα πάνω στην χλόη) περιείχε ένα γυμνό γυναικείο σώμα, χωρίς να εκφράζει κάποια αλληγορία που επιτρέπονταν, αλλά αντιθέτως θέμα από την καθημερινότητα που απαγορεύονταν. Ο κριτικός και ζωγράφος Λουί Λερουά ονόμασε την Έκθεση αυτή το 1874 “Έκθεση των Ιμπρεσσιονιστών” και είναι μια άλλη εκδοχή για την καθιέρωση του όρου Impressionism. Ο Λουί Λερουά όμως, εξέφρασε μια εντελώς αυστηρή και ειρωνική κριτική με έντονο αρνητισμό. Τελικά, παρά τις πολλές αρνητικές κριτικές και τα ειρωνικά σχόλια, οι νέες τεχνικές που εφάρμοσαν οι Ιμπρεσσιονιστές είχαν ευρεία αποδοχή από πολλούς καλλιτέχνες στο τρίτο τέταρτο του 19^ου αιώνα, με αποτέλεσμα την καθιέρωση του Ιμπρεσσιονισμού κυρίως από όλους τους νέους ανερχόμενους ζωγράφους που ακολούθησαν το καλλιτεχνικό αυτό ρεύμα.

Ο Ιμπρεσσιονισμός σαν τεχνική ακολούθησε νέους κανόνες. Υπάρχει μια εκδοχή, ότι επειδή συνέπεσε με την ανάπτυξη της φωτογραφικής τέχνης, και θέλοντας να διαχωρίσει έντονα την τεχνική του από εκείνη της φωτογραφίας, πολλές από τις τεχνικές δείχνουν σαν πιθανή αυτήν την σκοπιμότητα. Έτσι, αποφεύγουν τις πολλές λεπτομέρειες (όπως η ακρίβεια της φωτογραφίας) στο αντικείμενο του θέματος με τις εμφανείς πινελιές και το παχύ στρώμα μπογιάς, που είναι πολλές και μικρές πάνω στον καμβά. Δημιουργούν κατά κάποιο τρόπο μια αίσθηση “φλου” με τις “χοντρές” πινελιές, που με την πρώτη ματιά τονίζεται με έμφαση η εικαστική επέμβαση και προτάσσεται υπεράνω του αντικειμένου του θέματος. Προβαίνουν επίσης σε μικρή ανάμειξη μεταξύ των βασικών χρωμάτων που κυρίως χρησιμοποιούν.

Με σχολαστικό ενδιαφέρον, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην αντανάκλαση του φωτός στα αντικείμενα. Γρήγορες κινήσεις με το πινέλο, χωρίς δεύτερη επίστρωση και πριν ακόμα στεγνώσει το αρχικό χρώμα. Ζωγραφίζουν σε ανοικτούς χώρους, με απέραντο υποκείμενο ζωγραφικής, με πινελιές της εύκολης αντίληψης και χρώματα συχνά λαμπερά και έντονα, αποφεύγοντας το μαύρο, ακόμα και στις σκιάσεις. Κυρίως το σημαντικό είναι ότι χρησιμοποίησαν τα πρωτοπαρουσιαζόμενα προεπεξεργασμένα χρώματα, που τα εκμεταλλεύτηκαν ακριβώς για να ζωγραφίζουν σε απέραντους ανοικτούς χώρους. Οι προηγούμενοι των Ιμπρεσσιονιστών εικαστικοί δημιουργούσαν μόνοι τους τα χρώματα με την ανάμειξη διαφόρων υλικών. Δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι ο Πώλ Σεζάν από την Αίξ Αν Προβάνς επηρεάστηκε έντονα από τους Ιμπρεσσιονιστές για να καταλήξει αργότερα σε κορυφαίο εκπρόσωπο ή πατέρα της περιόδου του Post Impressionism.

Όπως όλα τα καλλιτεχνικά κινήματα έτσι και ο Ιμπρεσσιονισμός, που ήταν πιο συμβατός με την τεχνική-τεχνολογική επανάσταση, του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα, επηρέασε τα πάντα. Από την μόδα, τον σχεδιασμό αντικειμένων, επίπλων, αρχιτεκτονικών κατασκευών, μέχρι την υφαντουργία και την ταπητουργία. Με την καθιέρωση στα καλλιτεχνικά δρώμενα του Ιμπρεσσιονισμού υπάρχει άμεση ανταπόκριση και επιρροή, τόσο στις τεχνικές που προσαρμόζονται ανάλογα, όσο και στα πιο έντονα και λαμπερά χρώματα, εκφράζοντας ακριβώς την νέα εποχή, που είναι όμως πλέον συμβατή με τις τεχνικές εξελίξεις και την επιστήμη. Το “taste” των καλλιτεχνικών αλλαγών επηρεάζει την ταπητουργία της Ευρώπης, που με την σειρά της φέρνει ένα νέο κύμα επιρροής και στα χαλιά που εισάγονται από την Ανατολή που επηρεάζονται έστω και ακροθιγώς με προσαρμογή στο νέο “taste”.

Ήδη, την ίδια περίοδο πολλοί Ευρωπαίοι, που βρίσκονται για διάφορες αιτίες στις χώρες της Ανατολής, επεμβαίνουν επαγγελματικά στην διαμόρφωση, μιας νέας εποχής για τα χειροποίητα χαλιά, επιβάλλοντας νέες τεχνικές και κυρίως την νέα καλαισθητική στο σχεδιασμό και στα χρώματά τους, τα οποία στην συνέχεια οι ίδιοι προωθούν εμπορικά στα μεγάλα κέντρα των Ευρωπαικών πόλεων. Ο Ιμπρεσσιονισμός, μετά τον ρομαντισμό, επιβάλλει το στυλ του και στα χειροποίητα χαλιά. Έστω με μια καθυστέρηση, κάθε καλλιτεχνικό κίνημα που επιβάλλεται στην Ευρώπη σαν σύγχρονη τάση (ακόμα και από εκείνη την εποχή), διαμορφώνει νέες καλαισθητικές αν και οπτικά εντελώς ανεπαίσθητες στην αυστηρά παραδοσιακή οικιακή ταπητουργία των φυλών και εθνοτήτων της Ανατολής.