Art Deco

Η Art Deco είναι ένα διεθνές κίνημα, που ξεκίνησε δειλά λίγο πριν την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, ως ουσιαστική απαρχή θεωρείται το 1925 με την Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι, που την επισκέφθηκαν πάνω από 15.000.000 επισκέπτες, από όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, αριθμός απίστευτος για την εποχή με τις τότε συγκοινωνιακές δυνατότητες για την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού. Στα ελληνικά αναφέρεται ως “Διακοσμητική Τέχνη”. Η Art Deco διατηρήθηκε μέχρι την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Θεωρείται το κατεξοχήν διεθνές καλλιτεχνικό κίνημα με την ιδιαίτερη τεχνοτροπία, που χαρακτήρισε την περίοδο του μεσοπολέμου, την οποία και χρονικά αντιπροσωπεύει.

Η τάση Art Deco, ανέτρεψε ολοκληρωτικά, την προηγούμενη Art Nouveau (Νέα Τέχνη), αφού ήταν μια ευθεία αντίδραση στα πρότυπά της και τελικά ξεπέρασε τις Beaux arts και το νεοκλασικό ύφος, που ήταν δημοφιλή στην αρχιτεκτονική της Ευρώπης και της Αμερικής εκείνης της περιόδου. Επέτυχε να επιβάλει μια νέα έκφραση και επιρροή σχεδόν ολοκληρωτική στον σχεδιασμό που εφαρμόστηκε στο φάσμα των εικαστικών τεχνών της αρχιτεκτονικής, του design και πρωτοπαρουσιάστηκε στην Γαλλία. Έτσι, επέτυχε να επηρεάσει καθοριστικά το ύφος, στα έπιπλα, στα φωτιστικά, στα υφάσματα, στην μόδα, στο home textile και στα χαλιά, αλλά και στα αυτοκίνητα, στα θέατρα ακόμα και στα τρένα και στα υπερωκεάνια. Επιπλέον, είχε επιρροές σε καθημερινής χρήσης αντικείμενα, όπως σταχτοδοχεία, βάζα, ραδιόφωνα, ηλεκτρικές σκούπες κ.λ.π. ενώ με εκκωφαντική έκφραση προκάλεσε ολική ανατροπή στις γραφικές τέχνες.

Το όνομα Deco προήλθε από την “Exposition Internationalle des Arts Decoratifs et Industrielle Modern” το 1925 στο Παρίσι. Ο αρχιτέκτονας Le Corbusier έπαιξε σημαντικό ρόλο με άρθρα του στο περιοδικό του της εποχής, που ανέφερε πάντοτε την τάση ως Deco. Η Art Deco συνδύασε μοναδικά, το μοντέρνο στυλ με την αδιαφιλονίκητη αριστουργηματική δεξιοτεχνία και εξαιρετικά ποιοτικές και ακριβές πρώτες ύλες και υλικά. Κατά την διάρκεια που το κίνημα ήταν στην μεγάλη ακμή του, εξέφρασε την πολυτέλεια, την αίγλη, το κύρος, την χλιδή απόλυτα συσχετισμένες με ευφορία, ενθουσιασμό και πίστη αλλά κυρίως εμπιστοσύνη στην τεχνολογική πρόοδο. Η Art Deco στην πραγματικότητα εμπνέυστηκε από κάθε είδους προηγούμενες καλαισθητικές της εποχής του προμοντερνισμού, όπως του ρωσικού constructivism, του ιταλικού futurism από έντονα γεωμετρικές φόρμες του “κυβισμού” (cubism), τα λαμπερά χρώματα του fauvism αλλά και από την “wiener seccesion”.

Η “Wiener Seccesion”, γνωστή ως ένωση Αυστριακών καλλιτεχνών, σχηματίστηκε στην Βιέννη το 1897 από ένα group ζωγράφων, γλυπτών, γραφιστών και αρχιτεκτόνων. Στο group αυτό ήταν μεταξύ άλλων και οι  τότε διάσημοι  Josef Hoffman, Kaloman Moser, Otto Wagner και ο πολύ γνωστός Gustav Klimt. Πολλοί θεωρούν πως αυτή η ομάδα διεκδικεί το έναυσμα της Art Deco. Η Art Deco χαρακτηρίζεται από την ανανεωμένη και αναβαθμισμένη υποδειγματική δεξιοτεχνία της εποχής που εκσυγχρόνισε τα έπιπλα του Louis Philippe και του Louis 16^ου σε συνδυασμό με έντονες επιρροές από το εξωτικό ύφος της Ινδίας, της Περσίας και της Άπω Ανατολής. Πέραν όλων αυτών, υπήρξαν ανάλογες επιρροές από την τέχνη των Maya της Αμερικής και την αντίστοιχη της Αρχαίας Αιγύπτου. Επιπλέον, υπήρξαν επιρροές από την Αρχαία Ελλάδα και την Αρχαία Ρώμη που αποτέλεσαν μάλιστα μια ξεχωριστή και αυτόνομη ή την τελικά ανεξάρτητη κίνηση της Greco Deco.

Η Art Deco με χαρακτηριστικό τα σπάνια και ακριβά υλικά, όπως ο έβενος και το ελεφαντόδοντο, αλλά και την εμμονή στην υποδειγματική αριστοτεχνία, εξέφρασε κυρίαρχα την “high end” ποιότητα. Το Chrysler Building και άλλοι ουρανοξύστες στην Νέα Υόρκη και σε πολλές μεγαλουπόλεις της Αμερικής και της Ευρώπης που κτίστηκαν τις δεκαετίες του ’20 και του ’30 αποτελούν μνημεία του ύφους της Art Deco. Ουσιαστικά η Art Deco διαπέρασε τα πάντα πέραν τα από τα εικαστικά και την αρχιτεκτονική. Διεμβόλισε κυριολεκτικά ακόμα και τον χώρο του σχεδιασμού των κοσμημάτων, αλλά και την διαμόρφωση στο σχεδιασμό, των πάσης μορφής υφασμάτων για τα ρούχα και για το σπίτι.

Χρησιμοποίησε τις γεωμετρικές φόρμες που τις “πάντρεψε” με καθαρές γραμμές, αλλά πολύ συχνά με γωνιώδεις και αεροδυναμικές εντελώς πρωτοποριακές για την εποχή. Τα χρώματα είναι συνήθως προκλητικά έντονα και επιλεγμένα για ακραίες αντιθέσεις-contrast. Τα σχέδια βασίζονται σε πρότυπα εντελώς επιθετικά, τολμηρά και δραστικά, αλλά από την άλλη προσαρμοσμένα, συμμετρικά και γεωμετρικά. Τα περισσότερο δημοφιλή υλικά που χρησιμοποιήθηκαν όταν πλέον απλώθηκε η τάση στον ευρύτερο πληθυσμό ήταν ο βακελίτης, το αλουμίνιο, το ατσάλι, τα χρώμια, όπως επίσης χρωματιστά γυαλιά, βερνίκια και ψηφιδωτά. Υπήρξαν πολλές αναζωπυρώσεις της Art Deco, όπως εκείνη της δεκαετίας του ’80. Η γενικότερη επιρροή της Art Deco είναι παρούσα πάντοτε αν και λιγότερο έντονη μέχρι τις μέρες μας.

Η Art Deco είχε καθοριστική επιρροή στα χαλιά. Έδωσε το ερέθισμα για να παρουσιασθούν τα πρώτα μοντέρνα χαλιά που ξεκίνησαν στα μικρά υφαντήρια-οικοτεχνίες της Φλάντρας και της Νορμανδίας αλλά και σε εκείνα βόρεια και γύρω από το Μιλάνο. Με την Art Deco ο σχεδιασμός τους ξέφυγε τελείως και από τα παραδοσιακά σχέδια της Ανατολής και από εκείνα της Art Nouveau που μέσα από τον “ρομαντικό” μοντερνισμό τους είχαν πολλά στοιχεία μιας λιγότερο “busy” σχεδίασης των λουλουδιών, της παραδοσιακής Ανατολής με σύγκλιση προς την Κινεζική Τέχνη.

Αργότερα η τάση αυτή για μοντέρνα χαλιά μεταφέρθηκε στην Περσία, την Ανατολία και την Βακτηριανή των αυθεντικών χειροποίητων, όπου οι όρθιοι ιστοί που υπήρχαν στα διάφορα χωριά και πόλεις, “πρόδιδαν” το ισχύον πρωτόκολλο των παραδοσιακών σχεδίων μετατρεπόμενοι σε αντίστοιχους  με σχέδια που επέβαλε η Art Deco. Μπορούμε να πούμε, ότι η Art Deco ξεπερνώντας τα νεοκλασικά των Βερσαλιών και εκείνα της Art Nouveau καθιέρωσε το ύφος στο μοντέρνο χειροποίητο χαλί που διεύρυνε την προβολή της μοντέρνας και αφηρημένης τέχνης εκτός από τον τοίχο στο πάτωμα με αποτέλεσμα την κυριαρχία της, καλλιτεχνικά και διακοσμητικά στο συνολικό χώρο.